Gmina Miasta Gostynina - oficjalna strona

Pożar w lesie – zagrożenie dla wszystkich

Pożary to nie jedyne zagrożenie dla żyjącej w lesie fauny i flory, ale to one w sposób szczególnie spektakularny doprowadzają do jego natychmiastowego zniszczenia i śmierci wielu istnień. Aby zmniejszyć ryzyko ich występowania, trzeba przede wszystkim poznać przyczyny pożarów, to, jakie stanowią zagrożenie oraz sposoby ich unikania. I o tym dziś parę słów.

Według danych Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej  w latach 1995-2003 przyczyną 44,2% wszystkich pożarów były podpalenia, a 40,2% pożarów wybuchło przez nieostrożność osób dorosłych. Nie licząc już wad urządzeń technicznych czy środków transportowych, które przyczyniły się do pewnej liczby pożarów, działalność człowieka w ogólnej liczbie pożarów w tamtym okresie wynoszącej ponad 80 tysięcy takich zjawisk wynosi ponad 84,4%. Z ogromną dozą prawdopodobieństwa (pamiętając o pewnym procencie nieustalonych przyczyn podpaleń) można przyjąć, że 9 na 10 pożarów powstało albo przez nieuwagę, albo intencjonalnie. Innymi słowy: ogromnej liczbie pożarów można było uniknąć, zwłaszcza w lesie, gdzie w okresie 1990-2009  wybuchało ok. 10 tysięcy pożarów rocznie. Potwierdzenie czynnika ludzkiego w pożarach widać także, jeśli zerknąć do liczby pożarów w lasach w okresie 2019 (przedpandemicznym) i 2020 (pandemicznym), gdzie było ich odpowiednio 8896 i 6104 .

1. Jak wybuchają pożary?

Aby wybuch wielki pożar, potrzebne jest uprzednie zaprószenie ognia. Nie jest to trudne, wystarczy zapałka, zapalniczka albo krzemień oraz suchy, łatwopalny materiał, taki jak np. drewniany pustostan, suche trawy czy gałęzie. Odnosząc to wszystko do problemu szczególnie dla nas interesującego, tj. pożaru lasu, intencją nie musi być wcale chęć jego spalenia - wystarczy niekontrolowane rozprzestrzenienie się ognia w trakcie dość popularnego jeszcze wypalania traw, żeby doszło do katastrofy. Poza tym ogniska, grille, niedopałki po zapałkach czy papierosach, szkło (zwłaszcza białe) skupiające promienie słoneczne, szczególnie w okresie letnim, mogą stanowić skuteczne źródło pożaru. Dodajmy do tego odpowiednie warunki pogodowe: gorący, słoneczny bezchmurny dzień, niską wilgotność powietrza, wiatr wiejący w odpowiednią stronę i katastrofa gwarantowana. Do osobnej kategorii przyczyn pożarów należą awarie linii energetycznych czy uszkodzone środki transportu.

2. Jakie stanowią zagrożenie?

Banałem jest stwierdzenie, że „ogromne”. Aby naświetlić faktyczne zagrożenie dla lasu, należy podzielić je na: a) zagrożenie dla roślinności, b) zagrożenie dla zwierząt, c) zagrożenie dla mikroklimatu, d) zagrożenie dla człowieka.

a) flora w kontakcie z ogniem, zwłaszcza sucha, nie ma szans. Zniszczeniu ulega runo, podszycie, ale i warstwa drzew. Osłabione, ocalałe z pożaru drzewa są atakowane przez szkodniki.

b) owady zamieszkujące zaatakowane przez ogień warstwy lasów, takie jak mrówki czy trzmiele, padają jego ofiarami jako pierwsze. W dalszej kolejności zagrożone są ssaki czy ptaki niezdolne do szybkiej ucieczki, ukryte w gniazdach czy w norach. Jeszcze inne, zwłaszcza duże ssaki, wpadają w popłoch i widząc nadjeżdżające pojazdy gaśnicze, wbiegają w ogień.

c) mikroklimat lasu, szczególnie w jego głębi, jest wrażliwy na zmiany. Szybko postępujący ogień wysusza teren albo go zabagnia, zakwasza glebę, co ma kapitalne znaczenie dla żyjącej na jego miejscu flory i fauny. Pojawiają się inne gatunki roślin, kojarzone raczej z klimatem suchym czy terenami otwartymi.

d) zaprószony ogień łatwo ugasić, jednakże gdy ten wymknie się spod kontroli, lepiej nie przebywać w lesie. Łatwo stracić orientację w zadymionym lesie, zwłaszcza takim, w którym jesteśmy pierwszy raz. Szybko rozprzestrzeniający się ogień łatwo może odciąć nam drogę ucieczki i uwięzić w szalejącym żywiole.

3. Co robić w czasie pożaru?

Jeżeli widzimy działające w rejonie pożaru zastępy straży pożarnej i nadleśnictwa – nic. Unikamy zbliżania się do ognia, chyba, że jest to ogień na tyle mały, że jesteśmy zdolni go ugasić. Wówczas albo polewamy wodą płonące gałęzie, albo udeptujemy miejsce z tlącym się ogniem. Jeśli ogniem objęte jest wyłącznie runo, wówczas odgradzamy je od niepalącego się terenu zielonego poprzez odkrycie wierzchniej warstwy ziemi. Kiedy widzimy, że ogień wymyka się nam spod kontroli, przerywamy walkę i oddalając się na bezpieczną odległość, natychmiast kontaktujemy się ze strażą pożarną, dzwoniąc pod numer alarmowy 998 albo 112. Dyspozytorowi podajemy swoje dane oraz miejsce i rozmiar pożaru.

4. Jak unikać pożarów?

Starą jak Hipokrates, a może i jak świat, jest prawda, że „lepiej zapobiegać niż leczyć”. A zapobieganie pożarom jest proste: unikajmy korzystania z ognia w pobliżu lasów! Nie korzystajmy z zapałek, nie palmy papierosów, nie wyrzucajmy niedopałków, nie rozpalajmy grillów ani ognisk, zwłaszcza w okresach suchych, a przede wszystkim poza miejscami do tego celu przeznaczonymi. Nie wypalajmy traw, szczególnie w pobliżu lasu, ponieważ ogień może szybko rozprzestrzenić się na suche gałęzie i drzewa przylegające do łąki. Jeśli widzimy leżące w lesie szkło, podnieśmy je i zabierzmy ze sobą.

Warto w okresie od 1 kwietnia do 30 września, kiedy to ryzyko wystąpienia pożaru jest największe, zaglądać do mapy zagrożenia pożarowego lasu znajdującego się na stronie http://bazapozarow.ibles.pl/zagrozenie/index.php aby przekonać się, jak duże zagrożenie występuje na obszarze przez nas zamieszkanym. (Gostynin znajduje się w strefie oznaczonej symbolem 6_A). Stopień zagrożenia ustalany jest na podstawie trzech czynników: aktualnych pomiarów parametrów meteorologicznych (takich jak temperatura, wilgotność powietrza, dobowa suma opadów), wilgotności ściółki sosnowej (sosna dominuje w polskich lasach i stanowi dobry materiał palny) oraz prognozy parametrów meteorologicznych i wilgotności materiału palnego.

Korzystajmy z lasów odpowiedzialnie. To nie tylko dobre miejsce do odpoczynku, ale przede wszystkim dom wielu stworzeń.

Bibliografia:

- M. Hadryś, Przyczyny powstawania pożarów lasu, Nadleśnictwo Kalisz, dostępne w internecie: https://kalisz.poznan.lasy.gov.pl/widget/aktualnosci/-/asset_publisher/sE8O/content/przyczyny-powstawania-pozarow-lasu (dostęp: 12.05.2021)

- J. Piwnicki, R. Szczygieł, B. Ubysz, Sytuacja pożarowa w Polsce, Instytut Badawczy Leśnictwa, dostępne w internecie: https://www.ibles.pl/documents/17150/28287/Sytuacja%20po%C5%BCarowa%20w%20Polsce (dostęp: 12.05.2021)

- R. Szczygieł, Wielkoobszarowe pożary lasów w Polsce, „Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza” 2012, nr 1, s. 67-78, dostępne w internecie: http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BGPK-3546-3529 (dostęp: 12.05.2021)

- KG PSP Warszawa, Liczba pożarów za dany okres, dane dostępne w internecie: https://dane.gov.pl/pl/dataset/2080/resource/27988,c3a-liczba-pozarow-za-dany-okres-w-porownaniu-do-analogicznego-okresu-ubiegego-roku-w-rozbiciu-na-kod-obiektu/table (dostęp: 12.05.2021)

- Mapa zagrożenia pożarowego lasu, dostępna w internecie: http://bazapozarow.ibles.pl/zagrozenie/index.php (dostęp: 12.05.2021)

- Badanie “Sytuacja pożarowa w Polsce opracował Instytut Badawczy Leśnictwa. Link: https://www.ibles.pl/documents/17150/28287/Sytuacja%20po%C5%BCarowa%20w%20Polsce

- https://dane.gov.pl/pl/dataset/2080/resource/27988,c3a-liczba-pozarow-za-dany-okres-w-porownaniu-do-analogicznego-okresu-ubiegego-roku-w-rozbiciu-na-kod-obiektu/table

- https://kalisz.poznan.lasy.gov.pl/widget/aktualnosci/-/asset_publisher/sE8O/content/przyczyny-powstawania-pozarow-lasu/maximized?inheritRedirect=false